هفته گذشته انتخابات مجلس برگزار شد. انتخابات و آمار مشارکت در انتخابات به بحث‌های زیادی در حوزه جامعه‌شناسی سیاسی ایران منجر شد. مشارکت حدود ۴۰ درصدی کل کشور به نقل از رسانه‌های رسمی و حدود ۲۰ درصدی تهران بحث‌هایی را برانگیخت. از سویی ویژگی‌های خاصی این انتخابات که منجر به ‌نوعی تشتت میان جناح‌های مختلف حزبی شد خودش بحثی را پیش آورد که آیا این تشتت و تفرقه چه نشانه‌ای سپهر سیاسی ایران دارد.
در همین جهت، برنامه شیوه مناظره‌ای با حضور محمد عطریان‌فر، عضو شورای مرکزی و معاون سیاسی دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی ایران و عبدالله گنجی، فعال‌ اصولگرا برگزار کرد. این برنامه آخرین مناظره سال ۱۴۰۲ با موضوع «انتخابات ۱۱ اسفند» بود. در گزارش زیر سخنان محمد عطریان‌فر را در این مورد می‌توانید بخوانید:
مجری از عطریان‌فر به‌ عنوان یکی از باسابقه‌ترین سیاستمداران ایران که پیوند نزدیکی هم با رسانه‌ها دارد و ازجمله افرادی است که با به‌روزترین مسائل اجتماعی و سیاسی درگیر است، خواست تا بگوید که دقیقاً در انتخابات ۱۱ اسفند چه اتفاقی افتاد؟
عطریان‌فر در پاسخ گفت: واقعیت این است آنچه که در عرصه سیاسی ایران روی می‌دهد و تاکنون روی داده ما را به یک توقف ذهنی می‌کشاند و آن این است که با توجه به اتفاقات رخ داده از منظر آسیب‌شناسی چگونه می‌توانیم به حوادث سیاسی که بر سر ملت ایران می‌گذرد، ورود کنیم. بنا به تجربه تاریخی باید تلاش کنیم تا اشکالات و گرفتاری‌هایی که در رفتار سیاسی جامعه وجود دارد را درک کنیم و مشکلات را مرتفع کنیم اما متاسفانه بسیاری از فعالان سیاسی، تلاشگران فکر و سیاست و اندیشه سیاسی، کنشگران دقیقه ۹۰ هستیم و در فرصت‌های پایانی به ماجرایی دعوت می‌شویم، اظهارنظر می‌کنیم و طبعاً در دقایق ۹۰ نمی‌توانیم آنچه انتظار داریم را محقق کنیم.
به گفته این عضو حزب کارگزاران سازندگی ایران، در کشور دو انتخابات کلیدی برگزار می‌شود که با آن دو نهاد مردمی را تاسیس می‌کنیم. مجلس شورای اسلامی و ریاست‌جمهوری. در قیاس بین این دو نهاد، اگر وزن انتخابات ریاست‌جمهوری را در تمشیت امر روزانه زندگی ملت بیشتر می‌بینیم اما مجلس نهاد مهم‌تری است. نماد اعتماد فی‌مابین و پل ارتباطی بین حاکمیت و مردم، حقیقتاً پارلمان است.
وی افزود: اظهار تاسف می‌کنم که از سال ۱۳۶۰ به این طرف البته اگرچه انقلاب ما در سال ۵۷ اتفاق افتاد اما تقریباً نقطه پایداری سیاسی ملی ما در سال ۱۳۶۰ است. درست در مقطعی که بنا به دغدغه و نگرانی‌هایی که در سطوح عالی قدرت سیاسی داشتیم، فرصتی از ملت ما گرفته شد. متاسفانه نهاد پارلمان در طول این تاریخ فرازوفرودهایی داشته که اگر از برخی از نقاط درخشان آن بگذریم ولی همواره مسیر دچار یک رکود بوده است. به هر حال بنده شخصاً از نهاد شورای نگهبان دفاع می‌کنم ولی بخشی از رفتار‌های آن را رد می‌کنم.
محمد عطریان‌فر معتقد است: بحث مناقشه گروهی و جناحی نیست، ما امروز یک رنجی می‌بریم که هم کام مردم را تلخ کرده است و هم ما را. ما در مقام تاسیس اتحادیه سیاسی بین احزاب باید گامی جدی برداریم و گفت‌وگوی سازنده مشترک داشته باشیم. از نقطه آغاز تاریخ انقلاب تا به امروز جامعه متوسط شهری ما تقویت شده است. حتی به لحاظ رفتار اعدادی هم که نگاه کنیم حدود ۷۰ درصد از جمعیت کشور را جامعه متوسط شهری تشکیل می‌دهند و به موازات تقویت برخورداری از مواهب طبقه متوسط؛ اندیشه و فکر و فضیلت آنها هم افزایش پیدا کرده و درصدش زیاد شده است. وی افزود: به موازات این‌گونه ارتقاء طبقه متوسط، این قشر تمنیات و مطالبات خودش را می‌خواهد و من احساس کلی خودم را عرض می‌کنم که بخش صلب حاکمیت و بخش سخت حاکمیت رفتارش با جامعه متوسط ایران مدنی نیست.
او می‌گوید: امروز نهاد انتخاباتی ایران در پایین‌ترین سطح خودش قرار گرفته و ما باید آن را ارتقا دهیم زیرا تکیه‌گاه اساسی نظام ما، مردم و جمهوریت است. این جمهوریت از ارکان غیرقابل کتمان است که هم امام و هم پس از امام این قضیه را تاکید کردند. رهبری پس از امام نوعاً از این حق جمهوریت، نظام و مردم دفاع کرده‌اند و این را شهادت می‌دهم. اگر سیاست عقیدتی خودمان را کنار بگذاریم، سیاست جهان نیز با این عقیده کارهایش را پیش برده است. بنابراین نیازمند یک بازنگری اساسی و بازیابی نهاد قدرت در ایران هستیم.
وی افزود: بر این باورم که امروز باید به جامعه مخاطب خودمان بگوییم که این حلقه‌هایی که در رفتار انتخاباتی سیاسی ملت حرکت می‌کنند باید با هم همبستگی داشته باشند. احزاب، حلقه‌ای نیرومند، شورای نگهبان، حلقه‌ای تاثیرگذار و نهادهای مجری مرتبط با این حلقه‌ها هستند بنابراین ملت ایران نیز باید در پیوستگی با این حلقه‌ها، حق خودش را مطالبه کند.
احزاب و شورای نگهبان در برابر هم قد علم کرده‌اند
در ادامه این مناظره، این عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران با بیان اینکه متاسفم امروز شاهد این هستیم که شورای نگهبان در برابر احزاب و احزاب در برابر شورای نگهبان قد علم کرده‌اند و با هم می‌جنگند. در چنین مناقشه و درگیری‌هایی چیزی که از بین می‌رود، حق مردم است. اکنون فرصت مناسبی برای نظام فراهم شده است. امروز جریان اصلاح‌طلب بر رفتار انتخاباتی حاکمیت اصرار دارد و می‌گوید باید اصلاح کنیم. بنابراین اگر کسانی هستند که انتخابات را تحریم می‌کنند باید به این موضوع توجه داشت که از منظر آسیب‌شناسی چرا بخش نیرومندی از جامعه، خودش را از این حق ملی و سیاسی بازمی‌دارد تا خودشان نیز اجباراً در روندی بیفتند که مجبور هستند تا مشارکت نکنند.
به گفته عطریان‌فر، وقتی می‌گوییم جمهوریت، مساله تحزب یک بخش غیرقابل تفکیک از جمهوریت است. در مرحله اثبات باید مجلس نیرومند و توانمندی باشد تا بتواند مشکلات مردم را حل کند. این جزو ضرورت‌هاست لذا احزاب جزء ‌‌لاینفک نظریه سیاسی در امر جمهوریت در نظام تایید و تبیین شده است. سخن ما این است که در بزنگاه‌های انتخاباتی رفتار مردم، منافع زودگذرشان را تامین می‌کند یا نمی‌کند؟ یا مقاومت و اعتراض می‌کنند یا همراهی می‌کنند؟ حقیقت دیگری نیز هست که بعضاً چشم‌انداز رفتار مردم به ما گوشزد می‌کند و آن تقویت پایه‌های اعتمادآمیز میان ملت و حاکمیت است.
معاون سیاسی دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی ایران افزود: از نقطه آغاز تاریخ انقلاب تا به امروز جامعه متوسط شهری ما فربه شده است. حدود ۷۰ درصد از جمعیت کشور را جامعه متوسط شهری تشکیل می‌دهند و به موازات تقویت برخورداری از مواهب طبقه متوسط؛ اندیشه و فکر و فضیلت آنها هم افزایش پیدا کرده و درصدش زیاد شده است. به موازات این‌گونه ارتقاء طبقه متوسط، این قشر تمنیات و مطالبات خودش را می‌خواهد و من احساس خودم را عرض می‌کنم که متاسفانه بخش صلب و سخت حاکمیت رفتارش با جامعه متوسط ایران مدنی نیست.
به اعتقاد محمد عطریان‌فر، بخش صلب حاکمیت، رفتارش با طبقه متوسط ایران مدنی نیست. رفتار مدنی این است که در برابر تک‌تک پرسش‌های جامعه باید پاسخ داشته باشد و ملزم به پاسخگویی است. وی همچنین افزود: ما در یک گفت‌وگو باید بنشینیم و از نهاد انتخابات در ایران دفاع کنیم. اینکه پاسخ نمی‌دهیم اینها مباحث بعدی مساله است، ما در تاریخ جمهوری اسلامی داشته‌ایم که مجلسی آمده و قاعده گذاشته که برای حضور در صحنه رقابت انتخاب باید نامزد حتماً فوق‌لیسانس داشته باشد. در صورتی که تحصیلات عالی تنها لیسانس است و فوق‌لیسانس و دکتری جنبه‌های اجتهادی پایه اصلی لیسانس است. حال آقایان محدودیت ایجاد کردند اما آیا جامعه این رفتار را می‌پذیرد، مسلماً خیر، این یک نمونه رفتار غیرمدنی است. پارلمان ما در طول این تاریخ، فرازوفرودهایی داشته که اگر از برخی از نقاط درخشان آن بگذریم ولی همواره مسیر دچار یک رکود بوده است.
محمد عطریان‌فر همچنین در ادامه گفت: بنده شخصاً از نهاد شورای نگهبان دفاع می‌کنم ولی بخشی از رفتار‌های آن را رد می‌کنم. معتقدم که بخش صلب حاکمیت، رفتارش با طبقه متوسط ایران مدنی نیست. رفتار مدنی این است که در برابر تک‌تک پرسش‌های جامعه باید پاسخ داشته باشد و ملزم به پاسخگویی است. مگر می‌توان بعد از ۴۵ سال که از انقلاب ایران گذشته است در قبال ردصلاحیت‌ها پاسخی داده شود که قانع‌کننده نباشد. زور دستتان هست و حرفتان را هم تحکم می‌بخشید ولی جامعه قانع نمی‌شود و برایتان مشکل ایجاد می‌کند. این فرآیند مصیبت درست می‌کند.
وی همچنین به ردصلاحیت رئیس‌جمهور دولت‌های یازدهم و دوازدهم اشاره و اظهار کرد: آقای حسن روحانی، چندین دوره عضو مجلس خبرگان رهبری کشور بوده اما در این دوره ردصلاحیت شده است و حالا پاسخ می‌خواهد. مدتی آقای روحانی را سر کار می‌گذارند حال اخیراً شورای نگهبان پاسخی داده که ناموجه‌تر از پاسخی است که به لاریجانی داده اما پنهان است و قرار شده که ایشان توضیح بدهد. چند روز گذشته از سرفصل‌های شورای نگهبان مطلع شدم. منی که مدعی هستم از سیاست چیزی می‌فهمم به کنار ولی استدلال شورای نگهبان را حتی طبقه متوسط فهیم جامعه نمی‌پذیرد.
او می‌گوید: چهره برجسته‌ای در انتخابات سال ۹۲ خودش را مطرح می‌کند به نام مرحوم آقای هاشمی‌رفسنجانی. بعد آقایون ایشان را ردصلاحیت می‌کنند. آن هم انسانی که بر گردن جمهوری اسلامی حق حیات دارد. در کنار امام عضو موسس نظام بوده است اما ایشان را رد می‌کنند و پاسخی هم ندارند. آقای هاشمی گفتند، بسیار خوب می‌پذیرم اما آیا جامعه این را می‌پذیرد؟ بنابراین چنین روندی پله‌به‌پله اعتمادها را درون خودش می‌شکند.
به اعداد و ارقامی که وجود دارد، احترام می‌گذارم اما در بزنگاه‌های انتخاباتی، مردم می‌آیند منافع لحظه‌ای خودشان را تامین می‌کنند. رفتند در کهگیلویه‌وبویراحمد انتخابات برگزار کردند و مشارکت بالای ۶۰ درصد در همین انتخابات داشتند. چرا مشارکت آنقدر شد؟ زیرا کسی به نام آقای تاجگردون بود که حتی او را از مجلس گذشته بیرون انداختید (اخراج کردند) اما رفتار اعتراضی سیاسی جامعه در برابر رفتار مخالفین تاجگردون مقاومت می‌کند و به او رای می‌دهد. بنابراین، این مقاومت جامعه و حق فردی حق خودش را مطالبه می‌کند، بنابراین مشارکت ۶۰ درصدی کهگیلویه‌وبویراحمد را نمی‌توان به حساب اعتماد به نظام بگذاریم، اتفاقاً باید به حساب این بگذاریم که جامعه دارد، حق خودش را می‌گیرد.
وی افزود: شاید امروز احساس قدرت کنیم اما این را بدانیم چنین قدرت‌هایی که از درون دچار آسیب است و جامعه را با خودش ندارد به ضرب بوق تبلیغاتی قدرتی ایجاد نمی‌کند. مردم حتی اگر بخواهند اشتباه تصمیم بگیرند و ما می‌دانیم اشتباه است اما خودشان باید تصمیم اشتباه خود را اصلاح کنند. بنابراین ما حق نداریم برای مردم تصمیم بگیریم.
عطریان‌فر گفت: رسماً اعلام می‌کنم که بالای ۹۹ درصد جامعه مردمی و طبقات متکثر ملت ایران هیچ نسبتی با هیچ حزب سیاسی ندارند. تمام ظرفیت فعالیت من و رقبا و همه نحله‌های ۷۰ و ۸۰ گروهی را در این کشور تشکیل می‌دهیم، ظرفیت‌مان همان یک درصد است اما باید روشن باشد که احزاب نقش‌شان نقش آغازکننده است که موتور جامعه را به حرکت وامی‌دارد.
در ادامه مناظره عطریان‌فر با گنجی، او به سخنان گنجی مبنی بر اینکه چیزی به ‌عنوان احزاب به ‌عنوان نهاد تاثیرگذار وجود ندارد، گفت: درست است که آقای گنجی با دید تحقیرگونه‌ای به احزاب در کشور نگاه می‌کند اما احزاب نقش ساماندهی مهمی دارد. امروز نظرات فکویی که طلایه‌دار آن آقای دکتر مصطفی مهرآیین هستند اساساً می‌گوید: سیاست‌ورزی چیزی نیست جز حل سوژه‌های زندگی مردم. تمام مشکلات مردمی را باید حل کنیم. بنابراین صرف اینکه بخواهیم بگوییم احزاب نقشی ندارند و بخواهیم سیاست‌های توده‌ای خودمان را اعلام کنیم و به ضرب رهبری ملت را پای صندوق‌های رای بیاوریم کاری از پیش نبرده‌ایم.
وی افزود: رهبر ما چه گناهی کرده‌اند که بار مشارکت ملت را روی دوش ایشان بیندازیم. درحالی که وظیفه اصلی کسان دیگری است. رهبری مگر نگفتند، رقابت و شکل‌گیری نحله‌های مختلف فکری. آیا شکل گرفت. این رقابت‌های تصنعی درون‌گروهی که مساله‌ای را حل نمی‌کند. بنابراین این مجلسی که شکل گرفته هیچ تفاوتی با مجلس قبل ندارد حتی اگر اصلاح‌طلبان هم می‌بودند، مجلس سیزدهم نیز هیچ قدرت مسلم و حداکثری پیدا نمی‌کردند و در نهایت یک اقلیت نیرومند می‌شدند.
وی باز هم خطاب به گنجی ادامه داد: آقای گنجی اگر از اسلام بخواهیم دفاع کنیم و از جمهوریت آن دفاع نکنیم چیزی از اسلامیت آن باقی نمی‌ماند. جامعه ما زنده و بالنده است. احراز صلاحیت یا کمال صلاحیت از تکالیف احزاب است.
به گفته محمد عطریان‌فر با سخن از موضع قدرت و تحکم‌آمیز، کار نمی‌توانیم کنیم. زمانی می‌توانیم کارمان را پیش ببریم که مردم را همراه خودمان داشته باشیم. شهادت می‌دهم به‌رغم تمام فرازوفرودهای انتخاباتی و اعداد و رقم‌هایی که به جامعه ارائه می‌شود، می‌گویم که جامعه دچار یک بی‌اعتمادی وحشتناک نسبت به نظام مقدس جمهوری اسلامی شده و ما موظفیم از شخص رهبری که بیشترین سهم را در این رابطه دارند و ما کوچک‌ترین هستیم باید سعی کنیم، ابزاری که در این میانه هستند نباید ساز مخالف بزنند. شورای محترم نگهبان در برابر این تکلیفی که رهبری از موضع اقتدار گفتند که رقابت را وصله تن انتخابات کنید، نکردند و این از مصیبت‌هایی است که در کشور داریم.

منبع: روزنامه سازندگی